۱. آویشن شیرازی:

کمیسیون E مصرف آویشن (Thyme) برای درمان سرفه و برونشیت را تایید کرده است. در مورد تیمول و کارواکرول طیف وسیعی از تاثیر در برابر باکتری‌های دخیل در عفونت‌های دستگاه تنفس فوقانی مشاهده شده است. اعتقاد بر این است که تیمول و کارواکرول با ایجاد کمپلکس با پروتئین‌های غشاء باکتری فعالیت ضد باکتری خود را اعمال می‌کنند. یک اثر سینرژیستی برای ترکیب تیمول و کرواکرول نیز مشخص شده است. کارواکرول جزء اصلی اسانس آویشن است که اثرات ضد باکتریائی و ضد قارچی آن روی میکروارگانیزم‌های مختلف به اثبات رسیده است. همچنین مشخص شده است که دوزهای کافی از تیمول و کارواکرول، دارای اثر شل‌کنندگی نای هستند.
اسانس آویشن شیرازی روی باکتری‌های پاتوژن بویژه استافیلوکوک آرئوس (S. aureus) موثر است. آویشن شیرازی در رفع علائم سرفه و نزله‌های مجاری فوقانی تنفسی و نیز به‌عنوان خلط‌آور با اثر ضد اسپاسم همواره مورد توجه بوده و در بزرگسالان در درمان برونشیت و سرفه‌های همراه با اسپاسم و در کودکان در بیماری سیاه‌سرفه کاربرد دارد. کارآزمایی‌های مختلف تاثیر آویشن بر روی سرفه‌های خلط‌دار(productive cough) را تایید کرده است.
در یک مطالعه دو سو بی‌خبر تصادفی، ۶۰ بیمار مبتلا به سرفه خلط دار شربت آویشن یا برم هگزین را برای یک دوره ۵ روزه دریافت کردند. براساس گزارش برطرف شدن نشانه‌های بیماری توسط خود بیمار، تفاوت قابل توجهی بین دوگروه مشاهده نشد و هر دو گروه منفعت یکسانی از مصرف دارو بردند. پیشرفت قابل توجه غیرآماری در میزان بهبودی افراد غیر سیگاری در مقایسه با افراد سیگاری در هر دو گروه مشاهده شد.
همچنین در طی یک کارآزمایی بالینی دو سو بی‌خبر تصادفی کنترل شده، به‌منظور بررسی اثرات اسانس آویشن و رازیانه در درمان سرفه، ۱۱۹ بیمار مبتلا به سرفه حاد؛ سه بار در روز، هر بار ۲۰ قطره از قطره حاوی اسانس رازیانه شیرین و آویشن شیرازی یا قطره کلوبوتینول یا دارونما را به‌مدت ۳ روز استفاده کردند. در پایان این مدت بهبودی کامل درگروه استفاده کننده از قطره حاوی اسانس رازیانه شیرین و آویشن شیرازی و قطره کلوبوتینول، ۵۰% و درگروه دارونما ۱/۹ % گزارش شد. اثر بخشی قطره حاوی اسانس رازیانه شیرین و آویشن شیرازی ، قطره کلوبوتینول و دارونما در مبتلایان به‌سرفه خلط‌دار به ترتیب ۷/۶۶ % ، ۵۵% و ۳/۱۴% و در مبتلایان به سرفه خشک به ترتیب ۵/۵۶ % ، ۵۵% و ۲۰% گزارش شد. در میزان بهبودی سرفه، اختلاف معنی‌داری بین قطره حاوی اسانس رازیانه شیرین و آویشن شیرازی و قطره کلوبوتینول با دارونما مشاهده شد(p<0.01). اما بین قطره حاوی اسانس رازیانه شیرین و آویشن شیرازی و قطره کلوبوتینول تفاوت معنی‌داری وجود نداشت.(p>0.4)

۲. ختمی:

برگ ختمی از طرف کمیسیون E جهت درمان تحریکات مخاط دهان و حلق همراه با سرفه‌های خشک مورد تأیید قرار گرفته است. همچنین ختمی در درمان التهابات دستگاه گوارش و تنفس، سرفه های تحریکی و برونشیت کاربرد دارد. در حیوانات اثر ضد سرفه عصاره کامل و پلی ساکاریدهای ریشه ختمی با داروهای غیر مخدر سرکوب کننده سرفه مقایسه شده و بر اساس نتایج این بررسی تجویز پلی ساکاریدها موجب کاهش قابل توجه آماری در تعداد سرفه ها و مهار رفلکس سرفه شده و اثر عصاره کامل کمتر از پلی ساکاریدها بوده است.
در شرایط in vitro و in vivo، رامنوگالاکتورونان (rhamnogalacturonan) جدا شده از ریشه گیاه ختمی اثرات بیولوژیک مختلفی روی رفلکس سرفه و واکنش پذیری عضله صاف مجاری هوایی القا شده توسط اسید سیتریک نشان داده است. این ماده به صورت وابسته به دوز دارای اثرات سرکوب کننده سرفه قابل مقایسه با کدئین (آگونیست مخدرها) است. با این حال در شرایط in vitro و in vivo، واکنش‌پذیری عضله صاف مجاری هوایی به‌طور قابل توجهی تحت تاثیر رامنوگالاکتورونان قرار نگرفته، لذا اثر برونکودیلاتوری در اثر سرکوب سرفه دخالت ندارد. علاوه بر این در مکانیزم اثر ضد سرفه، فعال شدن کانال های یونی K+ ATP نیز تاثیری نداشته است. به‌نظر می‌رسد مکانیزم اثر سرکوب سرفه رامنوگالاکتورونان جدا شده از ریشه گیاه ختمی با عملکرد گیرنده های سروتونرژیک ۵-HT2 مرتبط باشد.

۳. آویشن شیرازی و ختمی:

در یک کارآزمایی بالینی تصادفی دو سو بی‌خبر، ۱۵۷بیمار سنین ۸۵- ۱۰ سال مبتلا به سرفه حاد شربت برونکو باریج (۷۸ نفر) یا شربت دکسترومتورفان(۷۹ نفر) را به مقدار ۵ میلی‌لیتر هر ۸ ساعت به مدت ۴ روز دریافت کردند. ۲۴، ۴۸ و ۹۶ ساعت بعد از شروع درمان، علائم بالینی در پرسشنامه درج شد. در هر مورد سطح بهبودی به‌صورت بهبودی کامل (قطع کامل سرفه)، بهبودی نسبی (رضایت بیمار از کاهش سرفه یا کاهش طول مدت سرفه به نصف) یا عدم بهبودی (عدم تغییر در شدت سرفه) ارزیابی شد. همچنین شدت سرفه با توجه به نمره‌گذاری VAS (Visual Analogue scale) در هر ویزیت تعیین شد، به‌دین صورت که شماره‌گذاری خط کشی از صفر تا ۱۰ انجام و صفر(بدون سرفه) و نمره ۱۰ (سرفه ناتوان کننده) توصیف شد.
بر اساس نتایج این مطالعه؛ پس از ۹۶ ساعت ۵۰% بیماران مبتلا به سرفه که از شربت حاوی عصاره آویشن شیرازی و ختمی استفاده کرده بودند به‌صورت کامل بهبود یافتند. در گروه دکسترومتورفان این عدد ۳/۴۹% و ارتباط معنی‌داری بین نوع داروی مصرفی و میزان بهبودی مشاهده نشد(P=0.94). در شروع مطالعه میانگین نمره VAS در گروه شربت حاوی عصاره آویشن شیرازی و ختمی ۷/۶ و در گروه دکسترومتورفان ۸/۶ بود. در زمان‌های ۲۴، ۴۸ و ۹۶ ساعت پس از شروع مطالعه، این عدد در گروه شربت حاوی عصاره آویشن شیرازی و ختمی به‌ترتیب ۴/۴، ۳/۳ و ۶۷/۲ و در گروه دکسترومتورفان به‌ترتیب ۴۹/۴، ۳۵/۳ و ۴/۲ به‌دست آمد. برای هر دو دارو در کلیه مراحل درمان اثربخشی معنی‌داری مشاهده شد(P<0.001). همچنین میانگین کاهش نمره VAS در مصرف‌کنندگان شربت حاوی عصاره آویشن شیرازی و ختمی در زمان‌های مختلف به ترتیب ۳/۲، ۲۶/۳ و ۸۵/۳ و در گروه دکسترومتورفان به ترتیب۳/۲، ۴/۳ و ۱/۴ بود اما تفاوت معنی‌داری بین دو دارو در درمان سرفه مشاهده نشد(P >0.06)